Gmina Ciasna

Zarys historii budowy Kościoła pod wezwaniem św. Jadwigi, patronki Śląska, w Jeżowej.

Wieś Jeżowa prawdopodobnie, zaraz po Glinicy jest najstarszą wsią gminy.. Pierwszy dokument z nazwą tej  miejscowości powstał 20 grudnia 1422 roku w Rzędowicach. Wtedy to książę Bernard, przekazał Jeżową w darze swojemu rycerzowi Hansowi, wraz ze wszystkimi przynależnościami i prawami książęcymi. Niestety rycerz Jan zginął w walce z husytami, gdy najechali na Polskę. W tej sytuacji 3 maja 1434 roku, od jego córki Siguny odkupił Jeżową Jan Stroll z Pawonkowa. Umowa kupna została zatwierdzona przez księcia w Strzelcach Opolskich. Stroll, oprócz synów Jana i Piotra, miał dwie córki: Elżbietę, która wyszła w 1466 roku za Bartłomieja Biesa; oraz Katarzynę, która wstąpiła do klasztoru w Czarnowąsach, rezygnując z dochodów z Jeżowej pod warunkiem, że bracia będą wypłacać każdego roku klasztorowi 4 grzywny.

W ciągu wieków właściciele Jeżowej bezustannie się zmieniali. W roku 1679, proboszcz sierakowski Andrzej Płonka,
w protokole wizytacyjnym odnotował, iż właścicielem jest Jerzy Russyc de Helm. Na początku XIX wieku należała do Frankenbergów z Ciasnej, a już w 1819 roku do Knobelsdorfów z Molnej.

Tutaj urodził się w 1817 roku Jan Babtysta Respondek - wykładowca seminarium duchownego w Poznaniu i poseł do parlamentu pruskiego, oraz Grzegorz Erlebach wyświęcony w 1979 roku, audytor Trybunału Roty Rzymskiej (Rota Romana, najwyższy sąd papieski).

Od połowy XVII wieku przez kolejne trzysta lat mieszkańcy należeli do parafii w Sierakowie Śląskim, a jeszcze wcześniej do Lubecka. Proboszczom lubeckim i sierakowskim świadczyli dziesięcinę, podatek kościelny w pieniądzu i zbożu. Trwało to do roku 1871, kiedy razem z mieszkańcami Sierakowa Śląskiego, Molnej, Wędziny i Panoszowa wykupili swoje zobowiązanie za ogólną sumę 1280 talarów. Parafianie przekazywali też kościołowi pieniądze w formie tzw. Fundacji, czyli kwot podlegających normalnemu oprocentowaniu, z czego ksiądz otrzymując pewną część i był zobowiązany odprawić określoną ilość mszy
w ciągu roku.

Za genezą budowy kościoła w Jeżowej stoi uciążliwość dotarcia do kościoła w Sierakowie Śląskim. Mieszkańcy wsi na msze udawali się pieszo, nie tylko z oszczędności, ale przed wszystkim dlatego że, konie, bryczki czy sanie były rzadkością. Nawet najbogatsi gospodarze, nie mogli sobie pozwolić na coniedzielny dojazd bryczką do kościoła. Większość ludności wiejskiej, jeszcze przed drugą wojną światową, od kwietnia do października chodziła przeważnie na boso, buty wkładano na krótko przed wejściem do kościoła. Mieszkańcy Jeżowej, do kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Sierakowie Śląskim mieli do przebycia od 5 do 8 km, zrozumiałe zatem jest iż chcieli posiadać własną świątynię. Koszty budowy przekraczały jednak możliwości finansowe zarówno mieszkańców jak i właścicieli.

„Trafnie napisano w o „chodzeniu pieszo” jeżowian do kościołów w Sierakowie. Pamiętam jak moja babcia (śp. Katarzyna Biela) chodząc w większości pieszo do kościoła parafialnego św. Piotra i Pawła, a przy okazji również na cmentarz drogą zwana „kreuzweg”. Latem buty nosiła na ramionach oszczędzając tzw. „buty niedzielne”, zaś na niedziele miała specjalne „odzienie niedzielne”. Pamiętam też, że zamożniejsi gospodarze, w tym rodzina ówczesnego młynarza jeździła bryczką, a zimą saniami. Przy kościele parafialnym były specjalne stanowiska dla koni z bryczkami, konie często dostawały worek z karmą (tzw. obrok). W większości jeżowianie chodzili też przez las do kościoła św. Jana Nepomucena w centrum Sierakowa” wspomina Pan Jerzy Biela w rozmowie z autorem.

Pierwsza kapliczka przydrożna stanęła w 1872 roku, dzięki Antoniemu Cygankowi. W Wikipedii znajdziemy informacje,
iż w 1881 zagrodnik Lorenza Ochman postawił pierwszą murowaną kapliczkę, którą przekazał pod opiekę mieszkańcom Jeżowej. Z kolei ks. Alfred Świerk w swojej książce pt. "Przyczynki do dziejów Rzymsko – Katolickiej Parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Sierakowie Śląskim”, jako rok budowy kapliczki podaje  rok 1883, a jego budowniczego nazywa ogrodnikiem.

Pewne jest to, iż wybudowana kapliczka jest zbyt mała do odprawiania regularnych nabożeństw. Wykorzystywano ją tylko do nabożeństw majowych, różańcowych czy drogi krzyżowej. Wygoda jaką dawała własna kaplica zachęciła mieszkańców do budowy kościoła. Pomysł ten dojrzewał aż do roku 1950, kiedy to samorzutnie ukonstytuowany komitet zgłosił się do proboszcza Sierakowa Śląskiego, ks. Alfonsa Rolnika z deklaracją całej miejscowości do budowy własnego kościoła. Pod deklaracją podpisało się 136 mieszkańców Jeżowej.

23.09.1951 roku postawiono krzyż budowlany w miejscu przyszłego kościoła na na gruncie, który podarował Franciszek Maciol. Warto dodać, że Konstanty Bryłka jako pierwszy zaproponował swoją działkę, lecz niestety była ona zbyt oddalona od centrum i dlatego propozycja nie została zaakceptowana.

W tych trudnych czasach, tak co do cen, jak i nabycia materiałów, przewidywane koszty miały wynieść "półtora miliona zł. polskich – cena wolnorynkowa (za 100 kg. żyta 240 zł., za 1 kg. masła 60 zł.) Miały być pokryte z dobrowolnych ofiar własnej parafii i z ofiar innych parafii". ^[1]

28.11.1951 roku utworzono oficjalny Komitet Budowy kościoła w Jeżowej pod przewodnictwem ks. Proboszcza. W skład komitetu jako członkowie zostali powołani: Józef Wittek, Wilhelm Jarzombek, Piotr Kaczmarczyk, Jakub Reska, Jan Erlebach, Józef Noczyński, Józef Młynek.

Dnia 19.03. 1952 roku projekt inż. Antoniego Skoczylasa z Olesna został zatwierdzony przez Kurię Opolską. Mieszkańcy Jeżowej nie czekając na zezwolenie władz administracyjnych samorzutnie i niezwłocznie przystąpili do budowy. Prace budowlane wykonała firma budowlana z Olesna Śląskiego Spajda, Affta i Skoczylas.

21.06.1952 roku władze Powiatowej Rady Narodowej w Lublińcu wydały zakaz budowy kościoła w Jeżowej. Proboszcza Alfonsa Rolnika ukarano grzywną wys. 4500 zł oraz nakazano rozbiórkę częściowo wzniesionych już murów. Prośba mieszkańców o uchylenie decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Lublińcu wysłana do Ministerstwa Budownictwa Miast i Osiedli w Warszawie pozostała niestety bez odpowiedzi. Umorzono jedynie proboszczowi grzywnę, ale budowę kościoła musiano przerwać.

09.05. 1953 roku powstał nowy Komitet (mieszkańców) Budowy Kościoła pod wezwaniem św. Jadwigi Patronki Śląska.
W skład komitetu budowlanego wtedy weszli: Józef Wittek, Jan Stobrawa, Franciszek Stobrawa, Paweł Ziaja, Jan Erlebach, Paweł Knieć.

Proboszcz i nowy komitet musieli się jeszcze wiele natrudzić by Wojewódzka Rada Narodowa w Katowicach ( w latach 1953 – 1956 Stalinogród ) zatwierdziła projekt. Tym razem dawny plan kościoła zaaprobował inż. bud. Ryszard Dzięgielewski
z Opola. Po wielu trudach i pięciu latach zastoju projekt został zatwierdzony w dn. 29.07.1957 roku. Po zatwierdzeniu projektu, jeszcze rok trzeba było czekać na pozwolenie kontynuowania budowy częściowo już wzniesionych murów.

Kolejna osobą, która pozwoliła przybliżyć tamte czasy była rozmowa z p. Józefem Tyrolem, autorem  "Ciasna z Jeżową. Wsie i parafia." wydanej z okazji czterdziestolecia kapłaństwa ks. Oswalda Bobrzika. Z książki warto przytoczyć, bardzo ważny fragment: "Kościół stanął również dzięki zabiegom kierowniczki jeżowskiej szkoły i posłanki na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Magdaleny Dubiel, przy czym bardzo pomocna okazała się jej znajomość z ówczesnym wojewodą katowickim Jerzym Zientkiem".^[2]

Pani Magdalena Dubiel – polska nauczycielka, poseł na Sejm PRL II, III i IV kadencji, bezpartyjna. Uzyskała wykształcenie średnie, z zawodu nauczycielka. Pracowała w Wydziale Oświaty Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Lublińcu, po czym została nauczycielką w szkole podstawowej w Jeżowej. W 1957, 1961 i 1965 uzyskiwała mandat posła na Sejm PRL
w okręgu Tarnowskie Góry i Bytom (dwukrotnie). Przez trzy kadencje zasiadała w Komisji Oświaty i Nauki, a w IV ponadto
w Komisji Pracy i Spraw Socjalnych. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. ^[3]

Pozwolenie na budowę uzyskano w dniu 09.06.1958 roku.  

„W imię Trójcy Przenajświętszej!

Działo się w Jeżowej, gmina Ciasna powiat Lubliniec, województwo katowickie, parafia Sieraków, dekanat Olesno Śląskie, diecezja opolska. Dnia 31 sierpnia 1958r. w 14-tą Niedzielę po zesłaniu Ducha Świętego – w dniu św. Rajmunda, za czasów panowania Jego Świątobliwości Papieża Piusa XII, kiedy wolną niepodległą Polską Rzeczpospolitą Ludową kierowali Władysław Gomułka, Aleksander Zawadzki i Józef Cyrankiewicz, zaś Prymasem Kościoła rzymsko-katolickiego w Polsce był 
JE Najprzewielebniejszy Ks. Kardynał dr Stefan Wyszyński Arcybiskup gnieźnieńsko-warszawski, a diecezją opolską rządził
JE Najprzewielebniejszy Ks. Biskup Franciszek Jop, kiedy zarządcą parafii Sieraków był Ks. Proboszcz Alfons Rolnik. Oto w tym właśnie uroczystym dniu położono za zezwoleniem Ks. Biskupa w Opolu dr Franciszka Jopa z przepisami liturgicznymi według Rituale Romanom Tit. VIII caput 26 pag. 25 sequ, w obecności licznego świeckiego i zakonnego, oraz licznie zebranych tak miejscowych, jak i pozamiejscowych przez JE Najprzewielebniejszego Ks. Biskupa dr Franciszka Jopa. [...]

Kościół został konsekrowany w 1960 pod wezwaniem Świętej Jadwigi.

[...] Zbudowaną już boczną nawę po lewej stronie, w której od dziś w niedziele i święta odprawiana będzie Najświętsza Ofiara, poświęcamy Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Całość zaś kościoła stawiamy pod opiekę Najświętszej Maryi Panny Bogurodzicy, w pokorze dziękując Panu Bogu za ogłoszenie przed 8 laty dogmatu w Wniebowzięciu tejże dziewicy i Matki, świętego Józefa, świętych Apostołów Piotra i Pawła – Patronów naszego kościoła parafialnego, całemu Dworu Niebieskiego – a szczególnie pod opiekę Świętej Jadwigi, wdowy, księżniczki, patronki Śląska, którą wierni z Jeżowej pokornie proszą o jej wstawiennictwo, jako patronki przed Tronem Bożym.

Duchowieństwo. Przedstawiciele wsi Jeżowa.”^[4]

W 1964 ukończono prace nad wyposażaniem kościoła (wieś przeszła wówczas do parafii w Ciasnej). Z powodu funkcjonowania jednostki wojskowej w pobliskich Przywarach, władze komunistyczne nie wydały pozwolenia na budowę, znajdującej się w projekcie, wieży.

Budowa wieży została ukończona dopiero w listopadzie 2008 roku, po siedmiu miesiącach prac.

W latach 2007-2013 został przeprowadzony remont dofinansowany z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Unii Europejskiej.

Pan Jerzy Biela wspomina:

„Jeszcze w temacie istniejącej murowanej kaplicy w Jeżowej. Pamiętam jak latem 1941r. ks. Rolnik odprawił mszę św.
w intencji poległego w pierwszych dniach wojny niemiecko-radzieckiej (na terenie dzisiejszej Białorusi) mojego wujka (śp. Alojzego) z prośby dziadków. Pamiętam też, że większość ludzi była na zewnątrz kaplicy. Tak więc kaplica z 1881 r. była
w Jeżowej potrzebna i wykorzystywana. W pamięci mam też okres budowy dzisiejszego kościoła i to, że rozpoczynając prace nie było zezwolenia na wzniesienie wieży. Wieżę parę lat temu wybudowała Firma A. Marczyka z Ciasnej.”

Wspomnieniami na temat budowy kościoła podzieliła się również Pani  Jadwiga Tarara z Donaueschingen z Niemiec. Zacytowany list odzwierciedla w sposób autentyczny i z niemal kronikarską dokładnością opisuje, jak wiele osób angażowało się w budowę kościoła w Jeżowej.

"... Z Sierakowa otrzymałam Ekspres Gminny Ciasna z Października 2018 r., w którym wyczytałam, że chodzi Wam
o informacje lub zdjęcia z historii budowy kościoła św. Jadwigi w Jeżowej. W związku z powyższym przesyłam Wam zdjęcie
z przedstawienia z Sierakowa z roku 1957, które to przedstawienie zorganizował kapelonek ks. Rajmund Kocybik
z Kongregacji Mariańskiej w Zamku w Sierakowie pod tytułem "Róża z Orleanu lub IV przykazanie" Dochód z przedstawienia przeznaczyliśmy w całości na budowę kościoła w Jeżowej. Na w/w zdjęciu są uczestnicy w/w przedstawienia, z przodu
po prawej stronie siedzi kapelonek ks. Rajmund Kocybik, w środku pani Róża Razik oraz Pąśko kierownik Domu Kultury
w Sierakowie, z gitarą. W w/w przedstawieniu główna rolę grał Alfons Kaczmarczyk z Sierakowa, grał hrabiego, a jego córkę grała Anna Kuc z Sierakowa (przyp. aut - Czudaj z Dzielnej). II-go hrabiego grał Kazimierz Sosnowski z Sierakowa i pani Adela Zając z Molnej (przyp. aut - obecnie mieszka w Ciasnej pani Adela Kompała).  Te przedstawienie (uwiecznione na foto) było grane w Zamku w Sierakowie 2 razy, gdyż tylu było chętnych. Jeszcze wyjeżdżaliśmy z przedstawieniem
do Dobrodzienia, do Borek Wielkich, do Zborowskiego i do Gosławic.

Dochód z przedstawienia był przeznaczony na budowę kościoła w Jeżowej pieniądze daliśmy ks. Alfonsowi Rolnikowi
z Sierakowa. W tych przedstawieniach bardzo dużo pomagał nam Prezes G.S. w Sierakowie Stanisław Latosik, który dawał nam gratisowo samochód do przewozu osób i dekoracji potrzebnych do w/w przedstawienia.

Również bardzo dużo pomagał nam Pąśko kierownik Domu Kultury w Sierakowie, który przywoził z Teatru z Katowic ubrania i peruki dla uczestników, jak również pomagał nam w budowie scenografii do w/w przedstawienia. Po przedstawieniach kapelonek ks. Rajmund Kocybik dla uczestników w/w przedstawienia zorganizował 2-dniowa wycieczkę do Kalwarii Zebrzydowskiej i do Krakowa do Teatru na sztukę "Wesele."

Z poważaniem.

Jadwiga Tarara"

autor: Andrzej Rojek

redakcja: Katarzyna Płuciennik

Bibliografia

Tyrol Józef, „Nad Liswartą i Potokiem Jeżowskim”, Ciasna 2002r., str. 45-51

Tyrol Józef, "Ciasna z Jeżową. Wsie i parafia." Ciasna 1999r., str. 109

Świerk Alfred, "Przyczynki do dziejów Rzymsko – Katolickiej Parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Sierakowie Śląskim”,  Wrocław 1961r., str. 9-11; 87-88

dostęp cyfrowy

Wikipedia, 2021r., https://pl.wikipedia.org/wiki/Magdalena_Dubiel

Wikipedia, 2021r.,  https://pl.wikipedia.org/wiki/Je%C5%BCowa

Wikipedia, 2021r., https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jadwigi_w_Je%C5%BCowej

Fotopolska, 2021r., https://fotopolska.eu/Szkola_Podstawowa_Jezowa

Fotopolska, 2021r., https://fotopolska.eu/5174,foto.html?o=b1966

Fotopolska, 2021r., https://fotopolska.eu/Jezowa/b1966,Kosciol_sw_Jadwigi.html?f=5175-foto